Column: De inzet van vrijwilligers in de bibliotheek

Als we praten over de inzet van vrijwilligers in de bibliotheek gaat het al snel over onderwerpen als het takenpakket, de aansturing en communicatie. Allemaal logische vraagstukken die stuk voor stuk aandacht verdienen wil een organisatie uiteindelijk succesvol werken met vrijwilligers. En dat de inzet van vrijwilligers aan verandering onderhevig is in de huidige tijd, is ook vanzelfsprekend. Maar ‘wat verstaan we eigenlijk onder nieuw vrijwilligerschap?’, ‘waarom zet ik vrijwilligers in?’ en ‘welke positie nemen vrijwilligers in de organisatie in?’

Deze vragen kwamen meteen naar voren bij startfase van de pilot ‘Nieuw Participeren’, één van de vier pilots van het project ‘Werken in de Branche van de Toekomst’. Het zijn cruciale vragen die beantwoord moeten worden voordat er überhaupt vervolgstappen gezet kunnen worden.

De pilot richt zich op het vormgeven van nieuw vrijwilligerschap in de bibliotheek als netwerkorganisatie. Bibliotheek Het Groene Hart, bibliotheek Angstel Vecht & Venen en bibliotheek Lek & IJssel zijn betrokken als pilotbibliotheken, BISC neemt als sparringpartner deel tijdens de gezamenlijke overleggen. Cubiss voert de regie over de pilot.

Drijfveren

Door met elkaar de discussie aan te gaan over bovenstaande vragen ontstond een model met verschillende typen vrijwilligers, hun drijfveren en de manieren waarop zij inzetbaar zijn. In het model onderscheiden we vier typen vrijwilligers:

• Vrijwilligers als opruimhulp en/of voor de boek-aan-huis dienst;
• Vrijwilligers in de publieke dienstverlening;
• Vrijwilligers als expert;
• De actieve burger.

De eerste twee typen vrijwilligers zetten zich vaak voor een beperkt aantal uren en gedurende een lange periode in voor de bibliotheek, niet in de laatste plaats vanuit de behoefte aan sociale contacten. De expertvrijwilliger is iemand die op basis van zijn/haar specifieke kennis, competenties en wensen vrijwilligerswerk doet, bijvoorbeeld een architect die in zijn vrije tijd meedenkt over een nieuw te bouwen Kulturhus in zijn dorp. Dit soort vrijwilligerswerk kenmerkt zich vaak door een kortere, maar intensieve periode. Neem burgerinitiatieven als voorbeeld van de actieve burger. Dit is een wezenlijk ander type vrijwilliger. De actieve burger staat zelf op om een gat te dichten dat in zijn/haar ogen is ontstaan en is vanuit een organisatie moeilijk te ‘sturen’.

De drijfveren om vrijwilligerswerk te doen, verschillen vaak per type vrijwilliger. Bovendien hebben we in de huidige tijd steeds vaker te maken met de verplicht geleide vrijwilliger. Bijvoorbeeld uitkeringsgerechtigden die in ruil voor hun uitkering op vrijwillige basis een wederdienst moeten verrichten.

Vrijwilliger laten werken vanuit eigen kracht

Binnen de pilot concludeerden we al snel dat je bij het werken met vrijwilligers eerst moet duiden welk type vrijwilliger je binnen je organisatie nodig hebt en waarom. Elk type vrijwilliger vraagt namelijk om een andere aanpak en andere keuzes. Het belang van onderscheid maken tussen de verschillende typen vrijwilligers wordt onderschreven door Eric de Haan, directeur van bibliotheek Angstel, Vecht en Venen: ‘Vrijwilligers laten werken vanuit hun eigen kracht, kennis en interesse vraagt van een organisatie de durf om vrijwilligers in te zetten in verschillende rollen. Dat zal de kracht van de bibliotheek versterken’. Dit onderscheid zorgt ervoor dat een organisatie maatwerkafspraken kan maken met vrijwilligers, wat de inzet ten goede komt en de motivatie en betrokkenheid vergroot.
Vanuit dit gedachtegoed zijn de drie pilotbibliotheken aan het werk. Eén van de centrale vraagstukken is bijvoorbeeld het optimaliseren van de samenwerking tussen betaalde en onbetaalde medewerkers binnen een organisatie, waarbij er inzicht is in elkaars rol en behoefte. Daarnaast staat binnen één van de pilotbibliotheken de vraag centraal over de rol van vrijwilligers in burgerinitiatieven en de meerwaarde daarvan voor de bibliotheek.

Interessante thema’s dus waar we u graag van op de hoogte houden! Volg ontwikkelingen over deze pilot via de nieuwsbrief van SBW of deze site.

Marinka Koppejan
Adviseur HRM bij Cubiss en betrokken als adviseur bij de pilot ‘Nieuw Participeren’.